Ձևավորող գնահատման կիրառման քայլաշարը

 ՁԵՎԱՎՈՐՈՂ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՔԱՅԼԱՇԱՐԸ

Ինչպես գիտենք, ձևավորող գնահատումն իրականացվում է հետևյալ քայլաշարով.

Ուսումնական գործընթացը պլանավորելու և արդյունավետ կազմակերպելու համար անհրաժեշտ է նախևառաջ իրականացնել նախնական հայտորոշում, որի նպատակը սովորողների նախնական, ֆոնային գիտելիքների, հմտությունների, վերաբերմունքի և արժեքների վերհանումն է։

Նախնական հայտորոշում իրականացնելու համար կան բազմաթիվ միջոցներ, որոնց օգնությամբ ուսուցիչը կարող է բացահայտել սովորողների գիտելիքները ուսումնասիրած և նոր հաղորդվող ուսումնական նյութի վերաբերյալ: Օրինակ՝ նախնական հայտորոշիչ թեստ, բանավոր հարցում, գրավոր աշխատանք, գործնական աշխատանք, մտքերի տարափ, մուտքի քարտեր և այլն:

Ուսուցման և ուսումնառության ողջ ընթացքում պարբերաբար անցկացվում է ընթացիկ հայտորոշում՝ հստակեցնելու ուսումնառության կարճ ժամանակահատվածում սովորողների առաջընթացը, դժվարությունները կամ խնդիրները։

Ընթացիկ հայտորոշումը կարելի է անցկացնել տարբեր միջոցներով՝ բանավոր հարցման, գործնական աշխատանքի, զրույցի, թեստի, ինքնագնահատման, փոխադարձ գնահատման և այլն։ 

Ինքնագնահատման և փոխադարձ գնահատման գործիքները բազմազան են՝ լուսակրից, զմայլիկներից, գնահատման անիվից, քարտերից մինչև գնահատման ռուբրիկներ, բանավոր հարցման սանդղակներ, ստուգաթերթեր, հարցաշարեր և այլն: Ինքնագնահատման և փոխադարձ գնահատման ինչ գործիք էլ կիրառվի, կարևորն այն է, որ նախապես սովորողներին ներկայացվեն, ավելին՝ նրանց հետ մշակվեն գնահատման չափանիշները: Պետք է հաշվի առնել նաև, որ նույն գիտելիքները, հմտություններն ու վերաբերմունքի տարրերը պետք է գնահատվեն նույն չափանիշներով՝ անկախ այն բանից, թե ով է գնահատողը:

Ընդ որում, պետք է նկատի ունենալ, որ ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում հնարավոր է իրականացնել և´ առարկայական, և´ վերառարկայական վերջնարդյունքների ձևավորման մակարդակը գնահատելու համար՝ կիրառելով տարբեր գործիքներ: Օրինակ՝ առարկայական վերջնարդյունքները կարելի է գնահատել ռուբրիկների, առարկայական ստուգաթերթերի միջոցով, իսկ վերառարկայական վերջնարդյունքները (անձնային որակներ, արժեքներ, վարքագիծ և այլն)՝ տարբեր ստուգաթերթերի կիրառմամբ:

Ցանկացած գործիքի կիրառմանը պետք է հաջորդի հետադարձ կապը, որը ՁԳ-ի կարևոր բաղադրիչներից է։ Այն ուսուցման գործընթացում սովորողների և ուսուցչի կատարած որոշակի քայլերի և գործողությունների փոխադարձ համարժեք արձագանքն է: Այսինքն, հետադարձ կապը ուսուցչի գործողություններին՝ սովորողների կողմից տրվող անդրադարձն է և սովորողների գործողություններին՝ ուսուցչի և մյուս սովորողների անդրադարձը:  

Հետադարձ կապի իրականացման  միջոցներից է բանավոր զրույցը, երբ վերլուծությունները և շտկումները կատարվում են բանավոր քննարկման միջոցով: Հարցուպատասխանի, տարբեր հարցերի վերհանման միջոցով բանավոր քննարկվում են այն գործողությունները, որոնք բարելավման կարիք ունեն։ Արդյունավետ է նաև հետադարձ կապի տրամադրումը տեսագրության և ձայնային հաղորդագրության միջոցով, երբ կարճ և դիպուկ վերլուծություն կամ մեկնաբանություն է տրվում աշխատանքին:

Ձևավորող գնահատում իրականացնելու ողջ ընթացքում ուսուցիչը պետք է ունենա համառոտ գրառումներ կատարելու գրանցամատյան, որում յուրաքանաչյուր երեխայի անվան դիմաց կկարողանա նշումներ կատարել: Այս գրառումներն անհրաժեշտ են, որպեսզի ուսուցիչը կարողանա պարբերաբար դրանց անդրադառնալով՝ իր համար հստակեցնել, թե որ երեխան, որ վերջնարդյունքն ինչ չափով է ապահովել, ով որտեղ է ուսումնառության գործընթացում և առաջ շարժվելու համար ինչի կարիք ունի: 

Համառոտ գրառումները կարևոր են նաև համընդհանուր ներառման համատեքստում, քանի որ ուսուցման ողջ ընթացում հնարավորություն են տալիս բացահայտելու յուրաքանչյուր սովորողի կրթական կարիքը տվյալ պահին Եթե ուշ է բացահայտվում սովորողի կրթական կարիքը տվյալ պահին և լուծումներ չեն առաջարկվում, այն դառնում է ավելի խորքային և գրեթե անլուծելի դժվարություն:

Հետադարձ կապին հաջորդում են բարելավված ուսուցումն ու ուսումնառությունը։ Սա նշանակում է, որ ուսուցիչը կատարում է որոշակի եզրահանգումներ և դրանց հիման վրա համապատասխան ճշգրտումներ է անում ուսուցման գործընթացում՝ անհրաժեշտության դեպքում փոխելով իր դասավանդման մեթոդները, ուսումնական գործունեոության ձևերը, ռեսուրսները և այլն: Սովորողներն էլ իրենց հերթին ճշգրտում են ուսումնառության ընթացքը՝ կատարելով համապատասխան աշխաատանքներ այդ ուղղությամբ։

Կարող ենք վստահաբար ասել, որ ձևավորող գնահատման քայլաշարը հստակ պահելու դեպքում հնարավոր է ապահովել յուրաքանչյուր սովորողի կայուն ուսումնական առաջընթացը:

ԿԶՆԱԿ-ի գնահատման մշակման և զարգացման բաժին